Finisaż wystawy ikon w Kościele Środowisk Twórczych św. Andrzeja i św. Alberta w Warszawie

 

Dnia 26 sierpnia 2025 roku, na zakończenie wystawy rocznej uczestników Akademii Ikony obył się interaktywny wykład Elżbiety Jackowskiej-Kurek, malarki ikon prowadzącej od wielu lat warsztaty pisania ikon. Poniżej fragmenty wykładu: 

"Piękno ikony

- Postacie na ikonach mają w sobie radosny smutek. Jest to przyjacielska obecność (ikona uobecnia  pierwowzór). To uważność  i powaga słuchania, współczucie i Boże Miłosierdzie. (Chrystus Pantokrator)

- W ikonie coś, co mogłoby uchodzić za brzydkie jest niewiarygodnie piękne. Na ikonach św. Jana Chrzciciela  jest szlachetność, wierność, poświęcenie.

- Piękno tego rodzaju jest prawdopodobnie takim pięknem, którego świat potrzebuje najbardziej. Jest częścią naszego życia, niezbędnym pożywieniem człowieka. Ikona powinna być miejscem, w którym tworzymy życie pełne piękna, piękna miłości do siebie nawzajem ale i piękna fizycznego, ponadczasowego.

- W ikonie nie jest zachowana jedność czasu i miejsca.

Ikona przedstawia sens danego przedstawienia a nie jest jedynie obrazem narracyjnym.

Czas jest niezbędnym składnikiem powstania ikony. Spoiwo jajeczne (w sensie dosłownym początek życia) przedziwnie ożywia pigmenty.  Można powiedzieć, że pigmenty zaczynają żyć swoim życiem. Jednak to ich życie potrzebuje właśnie czasu... Nie da się na jednym posiedzeniu! A dokładnie: może się i da, ale to nie ten efekt. Kolory w czasie trawią się wzajemnie i to, co nie wyglądało - dojrzewa, nabiera głębi i – wygląda! To właśnie jest tempera jajowa. Jak się ją pozna i wyczuje, to sama zaczyna malować.

 Patrzenie

Można patrzeć i nie widzieć. Można też przyjrzeć się i wtedy się zobaczy.

Można zrobić wierny odlew i z tego rzeźbę. Można  zrobić dokładne zdjęcie ale żeby zrobić dobry portret, to trzeba znać osobę.

Patrzenie jest abstrahowaniem*

Światło

Żarówka świeci tak, że im dalej od niej tym jest ciemniej

Światło wewnętrzne na ikonie jest takie, że jest odwrotnie – im bliżej do boskości tym jest ciemniej a elementy dalsze, zbliżone do modlącego się, świecą bardziej, są jaśniejsze. Dobrze można to zobaczyć na ikonach z mandorlą. Taka ciemność nie jest na ikonie brakiem światła, to Tajemnica. Jeśli byśmy patrzyli w słońce bez okularów przeciwsłonecznych to, po chwili, w miejscu słońca zobaczylibyśmy ciemną plamę – słońce w swoim centrum jest tak jasne, że aż ciemne.

Sztuka danej epoki stanowi o jej charyzmacie, jest identyfikacją  jej wewnętrznego stanu. Po renesansie człowiek występuje jako najważniejszy, wcześniej Bóg był rozumiany jako miara wszechrzeczy.

Ikona pomaga nam zmieniać się, patrzeć na świat w ten inny sposób.

Perspektywa

Systemy perspektywiczne ikony nie są prymitywne,  są złożone.

Perspektywa zbieżna została wprowadzona w epoce quattrocenta przez architekta Filippo Brunelleschiego i opisana przez Leona Battistę Albertiego dla celów architektonicznych.

Z braku wiedzy wynika stwierdzenie, że jest to jedyny system perspektywiczny.

Systemów perspektywicznych stosowanych w malarstwie ikonowym jest kilka. Omówię siedem

(...)

*Abstrahowanie to proces myślowy, który polega na odseparowaniu istotnych cech od nieistotnych lub skupieniu się na tym, co wspólne dla grupy rzeczy, w celu stworzenia bardziej ogólnego pojęcia lub zrozumienia. W skrócie oznacza to pomijanie szczegółów, aby uchwycić istotę.(AI)"

Wykład będzie dostępny w całości w katalogu ikon współczesnych Akademii Ikony